Ֆիզիկա

Ֆիզիկայի խնդիրը բնության ընդհանուր օրենքները բացահայտելն է, դրանց միջոցով բնության մեջ տեղի ունեցող երևույթները բացատրելն ու  մարդկությանը ծառայեցնելը: 

 

Գիտական ֆիզիկայի հիմքերը դրվել են XVII դարում՝ Գալիլեո Գալիլեյի աշխատանքներով: Նա առաջին գիտնականն էր, որը ֆիզիկական մարմինների ու երևույթների վարքը բացատրելու համար կարևորեց բնության փորձնական ուսումնասիրությունը: Գ.Գալիլեյն ապացուցեց, որ մարմինների անկման ժամանակը կախված չէ նրանց զանգվածից: Դա բնության`   փորձնական ճանապարհով հաստատված կարևորագույն օրենքներից առաջինն էր: Գ.Գալիլեյի ու նրա ժամանակակիցների՝ Յո. Կեպլերի, Ռենե Դեկարտի, Քրիստիան Հյուգենսի և ուրիշների աշխատանքներն ընդհանրացրեց Իսահակ Նյուտոնը՝ ստեղծելով դասական մեխանիկան: Նա հայտնագործեց տիեզերական ձգողության օրենքը, ցույց տվեց, որ առաջին հայացքից միմյանց հետ կապ չունեցող երևույթները (այն, որ բոլոր մարմիններն, անկախ  զանգվածից, Երկրի վրա ընկնում են միևնույն ժամանակահատվածում, նույն երկարության բոլոր ճոճանակները, անկախ զանգվածից, տատանվում են միակերպ, Լուսինը՝ Երկրի, իսկ Երկիրն Արեգակի շուրջը պտտվում են անփոփոխ ուղեծրերով) այդ նույն օրենքի հետևանքներն են: Ի. Նյուտոնի այդ տեսությունում ձևակերպվեցին նաև բացարձակ տարածության ու բացարձակ ժամանակի գաղափարները:

XVII դարի 1-ին կեսից սկսեց զարգանալ գազերի տեսությունը: XVIII դարում ֆիզիկոսներն սկսեցին ավելի լավ պատկերացնել, թե ինչ են ջերմությունն ու լույսը, փորձեր կատարեցին էլեկտրականության և մագնիսականության դեռևս խորհրդավոր ուժերի հետ: Էլեկտրականության և մագնիսականության հիմնական օրենքները XIX դարում հայտնաբերեցին Մայքլ Ֆարադեը, Ջեյմս Մաքսվելը և ուրիշներ: XIX դարի վերջին գիտնականներն առաջին անգամ դիտարկեցին ճառագայթաակտիվությունն ու ներատոմային մասնիկները: Քվանտային պատկերացումների հիմքը դրեց ՄաքսՊլանկը՝ ենթադրելով, որ էլեկտրամագնիսական ճառագայթման էներգիան ընդունում է ընդհատուն արժեքներ:

XX դարի սկիզբը նշանավորվեց նոր, հրաշալի ֆիզիկական գաղափարների, այդ թվում՝ Ալբերտ Այնշտայնի հարաբերականության տեսության ի հայտ գալով: Այդ առաջընթացը հանգեցրեց տարածության ու ժամանակի նոր ըմբռնման: 

 

1930-50-ական թվականներին ստեղծվել է էլեկտրամագնիսական երևույթների քվանտային տեսությունը՝ քվանտային էլեկտրադինամիկան: 1950-ական թվականներին ձևավորվել է տարրական մասնիկների ֆիզիկան, որը հետազոտում է նյութի կառուցվածքի առանձնահատկությունները՝ տարրական մասնիկների մակարդակով:

 

Նոր ֆիզիկական երևույթների և օրենքների հայտնագործությունները միշտ իրենց հետևից բերել են տեխնիկական խնդիրների լուծումներ, որոնք էականորեն բարեփոխել են մարդու կենցաղը: Օրինակ՝ երբ 1832 թ-ին Մ. Ֆարադեյը հայտնագործեց էլեկտրամագնիսական ինդուկցիայի երևույթը, ընդամենը 30 տարի անց այդ երևույթի կիրառումով արտադրվեցին էլեկտրական շարժիչներ: Իսկ մեր օրերում վակուումում էլեկտրոնների շարժման ուսումնասիրության շնորհիվ հնարավոր եղավ կառուցել էլեկտրոնային լամպն ու հեռուստատեսային խողովակը: 

 

Ժամանակակից ֆիզիկայի զարգացումն ընթանում է 3 հիմնական`   Տիեզերքի (երկնային մարմինների), միկրոաշխարհի գաղտնիքների բացահայտման, դրանց միջև կապի հաստատման և ֆիզիկայի արդեն կազմավորված բաժիններում նոր երևույթների հայտնագործման ուղղություններով:

 

Տիեզերքի գաղտնիքները բացահայտելու նպատակով այսօր ստեղծված է հատուկ տիեզերական տեխնիկա: Տիեզերանավերի վրա տեղադրված աստղադիտակներով կարելի է այնպիսի դիտումներ կատարել, որոնց չի խանգարում Երկրի մթնոլորտի խիտ շերտը:  Ստացված նոր տվյալներն իրենց հերթին՝ նոր հեռանկար են բացում տիեզերածնության ընդհանուր տեսության մշակման համար:

Ատոմային ֆիզիկայի նորագույն նվաճումները հնարավորություն կընձեռեն պատասխանելու այն հարցին, թե ինչից է կազմված աշխարհը: Այս հարցի լուսաբանմանը մեծապես կնպաստի Ֆրանսիայի և Շվեյցարիայի սահմանում կառուցված 27 կմ երկարությամբ գերհզոր արագացուցիչը, որը գործարկվեց 2008 թ-ին:

 

Ֆիզիկան ՀՀ-ում կազմավորվել է 1919 թ-ին Երևանի պետական համալսարանի հիմնադրումով, որտեղ ձևավորվել է հայտնի ֆիզիկոս-դասախոսների մի սերունդ՝ Ա. Հակոբյան, Հ. Անժուր, Հ. Նավակատիկյան, Ա. Տեր-Մկրտչյան, Ա. Տոնյան և ուրիշներ:

1943-ին ՀՀ ԳԱԱ հիմնադրումով սկսվել է ֆիզիկայի զարգացման սկզբնական փուլը. Ա. Ալիխանյանի ջանքերով հիմնադրվել է Արագածի տիեզերական ճառագայթների հետազոտման կայանը, ստեղծվել  ֆիզիկամաթեմատիկական ինստիտուտը, որը 1946 թ-ին վերակազմավորվել է Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտի:  1960 թ-ից Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտի հետազոտությունների հիմնական ուղղությունը դարձել է տարրական մասնիկների և բարձր էներգիաների ֆիզիկան: 1967 թ-ին այդ ինստիտուտում գործարկվել է 6 ԳէՎ հզորության էլեկտրոնային արագացուցիչը:

 

Տիեզերական ճառագայթների բնագավառում հատուկ հետաքրքրություն են ներկայացնում Արագած լեռան վրա Ալիխանյան եղբայրների գլխավորությամբ կատարված ուսումնասիրությունները: Վիկտոր Համբարձումյանի ղեկավարությամբ Բյուրականի աստղադիտարանում աշխատանքներ են կատարվել տեսական աստղաֆիզիկայի, աստղերի ու միգամածությունների ֆիզիկայի, արտագալակտիկական աստղագիտության, աստղերի ու գալակտիկաների էվոլյուցիայի բնագավառներում: 

 

Լուրջ հետազոտություններ են կատարվել նաև ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի, քվանտային էլեկտրոնիկայի և ոչ գծային օպտիկայի, կիսահաղորդիչների ֆիզիկայի, պինդ մարմնի ֆիզիկայի, լիցքավորված մասնիկների ֆիզիկայի ոլորտներում: Հայ բազմաթիվ ճանաչված ֆիզիկոսներ աշխատում են աշխարհի տարբեր խոշոր ֆիզիկական հետազոտությունների կենտրոններում: