Մոնղոլիա

Աշխարհագրական դիրք

Մոնղոլիան պետություն է Կենտրոնական Ասիայի հյուսիս-արևելքում: Տարածքի մեծ մասն զբաղեցնում են Մոնղոլական Ալթայ, Խանգայ և Գոբիական Ալթայ լեռնաշղթաները, Խենտեյ բարձրավանդակը և Գոբի անապատը: Երկրի հյուսիսում կան խոր, ընդարձակ միջլեռնային գոգավորություններ: Ընդերքը հարուստ է քարածխի, երկաթի, վոլֆրամի, պղնձի, մոլիբդենի, ֆոսֆորիտների, ասբեստի պաշարներով:

 

Կլիմա, բնություն

Կլիման բարեխառն է, չոր, խիստ ցամաքային՝ օդի օրական և սեզոնային ջերմաստիճանների մեծ տատանումներով: Խոշոր գետերն են Սելենգան, Կերուլենն ու Օնոնը, լճերը՝ Ուբսու Նուրը, Խյարգաս Նուրը, Խուբսուգուլը, Խարա Ուս Նուրը:

Երկրի կենտրոնական և արևելյան մասերում գերակշռում է տափաստանային բուսականությունը՝ փետրախոտը, շյուղախոտը, Գոբի անապատում՝ օշինդրը, ուղտափուշը, սաքսաուլը: Անտառներն զբաղեցնում են տարածքի 10 %-ը և տարածված են գլխավորապես լեռներում:

Կենդանիներից բնորոշ են կրծողները, այծքաղը, Պրժևալսկու ձին, վիթը, վայրի ուղտը: Անտառներում հանդիպում են սամույր, վարազ, որմզդեղն և այլն:

 

Պատմություն

Մոնղոլիայի տարածքում առաջին ցեղային կազմավորումը եղել է նախամոնղոլական հուննու ցեղային միությունը (մ.թ.ա. III – մ.թ. I դարեր), որին հաջորդել է սյանբի ցեղային միությունը: Բուն մոնղոլական պետությունն ստեղծվել է XII դարի վերջին – XIII դարի սկզբին, երբ 1206 թ-ին Նոյոն Թեմուչինը հաղթեց իշխանության համար պայքարում, և մոնղոլական նոյոնների մեծ ղուրուլթայում (համագումար) մեծ խան հռչակվեց Չինգիզ խանը: Նրա օրոք հողը դարձավ պետական սեփականություն, ստեղծվեց կենտրոնական հրամանատարությամբ մեծ և կարգապահ բանակ: Արդեն XIII դարի կեսին Չինգիզ խանը նվաճեց Հյուսիսային Չինաստանը, Միջին Ասիան, div>