Փերի

Գտնվում է Դերսիմում, Խարբերդ քաղաքից մոտ 38 կմ Հյուսիս-արևելք, Փերի գետի ստորին հոսանքի հովտում, պարփակված երկու լեռնաճյուղերի միջև, այգիներով և բանջարանոցներով պատած գեղատեսիլ սարավանդի վրա։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1040 մ է։ Կլիման մեղմ է, անտառային՝ ձյունառատ ձմեռներով և համեմատաբար տաք ամառներով։ Այն Չարսանջուկի գավառի և Փերի գավառակի կենտրոնն է։

Փերին երբեք բազմամարդ չի եղել։ Այն փոքրիկ գյուղաքաղաք է։ 1872 — 73թթ. ուներ 300 տուն հայ և 80 տուն քուրդ ու թուրք բնակիչ, իսկ 1893 — 1900 թթ. ուներ 753 տուն հայ և 100 տուն քուրդ ու թուրք բնակիչ։ Նրա բնակիչների քանակը առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրյակին հազիվ 4500 մարդու էր հասնում։ Այնուհանդերձ, Փերին համարվում էր Չարսանջակ գավառի առևտրական, արհեստավորական և մշակութային կենտրոնը։ Տեղական ճանապարհներով կապված էր գավառի շատ գյուղերի հետ։ Հայտնի էր իր այգիներով, բնակչության զբաղմունքների մեջ հիմնական տեղը գրավում էր այգեգործությունը, որի հիմնական մշակույթներից էին խաղողը և թութը։ Առևտուրը հիմնականում մանրածախ էր և սահմանափակված էր գավառի շրջանակներով։ Արհեստներից աչքի էին ընկնում հատկապես ոսկերչությունը, կտավագործությունը, ինչպես և մսագործությունը։