Ձեռագիր մատյաններ

Հայկական ձեռագրերի (մագաղաթե, թղթե, ավելի քան 25 000՝ աշխարհի տարբեր թանգարաններում ու մասնավոր հավաքածուներում, որից շուրջ 14 000-ը՝ Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանում) զգալի մասը պատկերազարդ է, հիմնականում՝ Ավետարան, սակավ՝ Աստվածաշունչ, Տոնական, Ճաշոց և այլն։ Մեզ հասած հնագույն չորս թեմատիկ մանրանկար (6–7-րդ դարերում) կցված են «Էջմիածնի Ավետարան-ին (989, Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվ. Մատենադարան, ձեռ. N 2374) և գեղարվեստական արժանիքներով, ինքնուրույն պատկերային մտածողությամբ հիշեցնում են Լմբատի և Արուճի 6–7-րդ դարերում որմնանկարներն ու պատկերացում են տալիս վաղ քրիստոնեական պատկերարվեստի մասին։ Լրիվ պատկերազարդ մատյաններ պահպանվել են 9-րդ դարից։ Հնագույն և փայլուն նմուշը «Մլքե թագուհու Ավետարանն» է (862, Վենետիկի Մխիթարյանների մատենադարան, ձեռ N 1144/86), որը, ինչպես և «Կարսի Ավետարանը», «Տրապիզոնի Ավետարանը», «Մողնու Ավետարանը» մանրանկարազարդվել է Արծրունիների և Բագրատունիների թագավորությունների շրջանում, 9-ից 11-րդ դարերում։ Հայկական մանրանկարչությունը հարուստ է ոճերի և տեղական դպրոցների, մատյանների ձևավորման մեջ խորանների, գլխազարդերի, լուսանցազարդերի, սկզբնաթերթերի, տերունական պատկերների կիրառման ու կերպավորման, գույնի և ռիթմի զգացողության բազմազանությամբ։