Քաղաքական լիդերության տիպաբանությունը

Մասնավորապես իտալացի քաղաքագետ Պարետտոն, հետևելով Մաքիավելու օրինակին, լիդերներին բաժանում էր 2 խմբի՝ աղվեսների և առյուծների: Աղվես լիդերները գործում են ավելի խորամանկ կերպով, նրանք խորաթափանց են, կարողանում են հաշվարկել հակառակորդի քայլերի հաջորդականությունը, գործում են ավելի գաղտնի կերպով և երբևիցե ուղղակի հակամարտության մեջ չեն մտնում: Առյուծ լիդերները գործում են բաց ճակատով, նախընտրում են կառավարման ուժային մեթոդները և իրենց հաստատակամության շնորհիվ փորձում են հաղթանակի հասնել: Քաղաքականության մեջ նախընտրելի է համարվում այս 2 ոճերի համադրությունը և ինչպես Մաքիավելին էր պնդում իսկական քաղաքական լիդերը պետք է լինի աղվեսի պես խորամանկ, որ խուսափի թակարդից և առյուծի պես հզոր, որ վախեցնի գայլերի ոհմակին: Ամերիկացի քաղաքագետ Հարոլդ Լասսուելը առանձնացնում է քաղաքական լիդերի 3 տեսակ՝

Լիդեր-ագիտատորները օժտված են արտաքին հմայքով, համոզելու ունակությամբ, հռետորական ձիրքով: Այսպիսի լիդերները շատ հեշտությամբ են հասարակությանը տրամադրում դեպի իրենց հայացքները և հասարակային բանավեճերում միշտ հաղթած են դուրս գալիս: Ադմինիստրատիվ լիդերները ավելի շատ օժտված են կազմակերպչական ունակություններով: Նրանք փայլուն վարչարարներ են, այսպես կոչված թոփ-մենեջերներ, որոնք աշխատանքի ճիշտ կազմակերպման և կարգապահության շնորհիվ հասնել մեծ արդյունքների: Նրանք գերադասում են մնալ ստվերում, սակայն կառավարում են իրավիճակը և իշխանական բոլոր լծակները պահում են իրենց ձեռքում: Տեսաբան-լիդերները ունեն հզոր ինտելեկտուալ ունակություններ: Նրանք հասարակությանը մատուցում են նոր գաղափարներ, մշակում են ամբողջական գաղափարախոսություններ և մարդկանց վրա իրենց ազդեցությունն ապահովում են իրենց հզոր ինտելեկտի շնորհիվ: Քաղաքական լիդերության մեկ այլ տիպաբանություն է առաջարկում ամերիկացի քաղաքագետ Մարգարեթ Հերմանը, որը առանձնացնում է լիդերության 4 տեսակ՝

Դրոշակակիր լիդերները, որպես կանոն, գնում են խմբի առջևից, իրենց վրա են ընդունում բոլոր հարվածները և պատրաստ են ամեն ինչ զոհաբերել խմբի հաջողության համար: Այդպիսի լիդերները չեն թաքնվում իրենց ենթակաների հետևում և իրենց վճռականության և հաստատակամության շնորհիվ հասնում են իրենց նպատակներին: Հրդեհաշեջ լիդերները հանդես են գալիս հիմնականում կոնֆլիկտային իրավիճակների ժամանակ, կարողանում են հանգստացնել կրքերը, խմբի անդամներին միավորել ընդհանուր նպատակների շուրջ: Առևտրական լիդերները սիրում են լինել դուրեկան, հասարակության մեջ տարածել իրենց գաղափարները, առևտրի մեջ մտնել, կոմպրոմիսների գնալ և փորձել բավարարել խմբի բոլոր անդամների շահերը: Խամաճիկ լիդերները հիմնականում հանդես են գալիս դրածոների կարգավիճակում, ավելի շատ արտահայտում են ուրիշների շահերը, թույլ են իրենց բնավորությամբ և շուտ են ենթարկվում արտաքին ազդեցությանը: Ռուս հեղինակ Աշինը և լեհ քաղաքագետ Եժի Վյատրը առանձնացնում են լիդերության հետևյալ տիպերը՝

Լիդեր-գաղափարախոսները քաղաքականության մեջ առաջնորդվում են իդեալական պատկերացումներվ, իսկ լիդեր-պրակտիկները ավելի պրագմատիկ են, կարողանում են շատ ավելի արագ հարմարվել փոփոխված իրավիճակին և հանդես գալ նոր իրողություններին համապատասխան գաղափարներով: Այս հեղինակները որպես լիդեր-գաղափարախոս նշում էին Պլեխանովին, իսկ լիդեր-պրակտիկ՝ Լենինին: Ըստ սեփական անձի նկատմամբ քննադատական վերաբերմունքի նրանք առանձնացնում էին՝

Լիդեր-դոգմատիկները կտրուկ են իրենց գործողություններում, չեն ընդունում որևէ առարկություն կամ քննադատություն իրենց հասցեին, իսկ համաձայնողական լիդերները ավելի փափուկ են իրենց քաղաքականությունում, խմբի մնացած անդամներին նույնպես ներգրավում են որոշումների ընդունման մեջ, որի շնորհիվ էլ ապահովում է ներխմբային բարձր ինտեգրացիան և ներթիմային համերաշխությունը: Ամերիկացի քաղաքագետ Բարբերը լիդերության տիպաբանության համար տալիս է 2 չափանիշ՝

Այս 2 հարցերը նա բաժանում է մի քանի ենթահարցերի: Այն մարդիկ, ովքեր սիրում են իրենց զբաղեցրած պաշտոնղ, անվանեց դրական, ովքեր դժկամությամբ են իրականացնում իրենց պաշտոնը՝ բացասական: Այն լիդերները, որոնք շատ էներգիա են ծախսում իրենց նպատակներին հասնելու համար, անվանեց ակտիվ, իսկ ովքեր քիչ՝ պասիվ: Արդյունքում ստացավ լիդերության 4 տիպ՝

Ակտիվ-դրական տիպի լիդերները մեծ էներգիա են ծախսում իշխանության հասնելու համար, սիրում են իրենց պաշտոնը, փորձում են մաքսիմալ կերպով նվիրվել իրենց սիրած գործին: Ակտիվ-բացասական լիդերները չնայած սիրում են զբաղեցնել ղեկավար պաշտոններ, սակայն միաժամանակ պաշտոնը իրենց համար հանդիսանում է լրացուցիչ բեռ, հիմնական գործը հանձնարարում են իրենց ենթականերին և մխրճվում են մանր խնդիրների մեջ: Պասիվ-դրական լիդերները ունեն բավականաչափ էներգիա, սակայն առանձնապես ջանք չեն թափում իշխանության գալու համար, ուղղակի հարմար պահից օգտվելով՝ դեմ չեն նաև կառավարելուն: Պասիվ-բացասական լիդերները հիմնականում աչքի են ընկնում ցածր աշխատունակությամբ, պաշտոնը նրանց համար լրացուցիչ բեռ է և նրանք ամեն կերպ խուսափում են վերջնական որոշումներ ընդունելուց: Լիդերության այս 4 տեսակները ամերիկացի քաղաքագետը կիրառում էր ամերիկյան նախագահների գործելաոճը նկարագրելու համար: Ամերիկյան մեկ այլ քաղաքագետ Ջենինգսը առանձնացնում է լիդերության հետևյալ տեսակները՝