Զաբել Բոյաջյան

Այրի տիկին Բոյաջյանը դստեր, որդու՝ Հենրիի և իբրև ծառաներ իրենց հովանու տակ վերցրած հինգ հայերի հետ մեծ դժվարություններով հեռացել է Թուրքիայից և ապաստանել Լոնդոնում: Այստեղ էլ Իզաբելը ստացել է իր գերազանց կրթությունը, սովորել հռչակավոր Սլեյդ գեղարվեստի դպրոցում։ Անգլերենից և հայերենից բացի տիրապետել է ֆրանսերեն, իտալերեն, գերմաներեն, ռուսերեն, շվեդերեն, էսպերանտո լեզուներին:

 

Նա եղել է էսպերանտոյի միջազգային ընկերության Լոնդոնի մասնաճյուղի հիմնադիրներից, մինչև անգամ 1907-ին որպես դերասանուհի մասնակցել է Քեմբրիջում կազմակերպված էսպերանտոյով թատերական մի ներկայացմանը: Բոյաջյանը, պատկանելով երկու ազգերի, իր պարտքն է համարել իր քիչ ճանաչված և մշտապես հարստահարված մի կողմին ներկայացնել առավել բարեբախտ մյուսին։ Այդ իսկ պատճառով նա իր Իզաբել անունը փոխարինել է դեռևս միջին դարերում հայացված Զաբելով և նվիրվել հայ ժողովրդին անգլիախոս հասարակությանը ներկայացնելու գործին։

 

1901 թվականին Լոնդոնում նա լույս է ընծայել «Եսթեր. մի կյանքի սիրավեպը» գիրքը՝ ցույց տալով հայության վիճակը Թուրքիայում։ 

 

Զաբել Բոյաջյանը եղել է ճամփորդությունների մեծ սիրահար։ Նա ոտքի տակ է տվել գրեթե ողջ Արևմտյան և Հյուսիսային Եվրոպայով՝ հասնելով մինչև Լապլանդիա։ Եղել է ֆրանսիական ալպինիստների միության անդամ։ Հունաստան կատարած ուղևորության արդյունքում ծնվել է իր տեսակի մեջ ինքնատիպ մի պատկերագիրք՝ «Գրչով և ներկապնակով Հունաստանում» վերնագրով: Տպագրել է նաեւ «Գիլգամեշ. հավերժական որոնումը» դյուցազներգությունը և «Էջմիածին» թատերախաղը, որը բեմադրվել է Նյու Յորքում:

 

Անգլերեն թարգմանել և առանձին գրքով հրատարակել է Ավետիք Իսահակյանի «Աբու լալա Մահարի» պոեմը, որն ունեցել է երեք տպագրություն։ Բոյաջյանն իր ամենամեծ գրական հաջողություններից է համարել «Շեքսպիրին ի պատիվ գիրք» ծավալուն հատորում ընդգրկվելը։ Այդ ժողովածուում զետեղվել են տարբեր ազգերի հեղինակների հոդվածներ կամ բանաստեղծություներ։

 

Առհասարակ Զաբել Բոյաջյանն իր առաջին կոչումը համարել է նկարչությունը։ Նա վրձնել է տասնյակ երփնագիր աշխատանքներ՝ դիմանկարներ և բնանկարներ։ Ստեղծել է նաև Րաֆֆու և զորավար Անդրանիկի յուղաներկ դիմապատկերները։ 

 

Ամբողջ կյանքում Զաբել Բոյաջյանը եղել է եռանդուն, գործուն, խիզախ, իր գործին և հայությանն անձնվիրաբար նվիրված անհատականություն։ Կյանքի վերջին տարիները, ցավոք, անցել են զրկանքների մեջ։ Նա մահացել է Անգլիայի Սիֆորդ բնակավայրում, 1951 թվականին։