Ռուսական զորքերը գրավեցին Բայազետը

Բայազետն Արևմտյան Հայաստանի փոքր, բայց մեր ժողովրդի պատմության մեջ հիշատակության արժանի կարևոր դեր խաղացած քաղաքներից է։ Հնում այս քաղաքի տեղում է եղել Բագրատունի նախարարների ոստանը՝ Դարոյնք հայտնի բերդավանը, որի տեղում XV դարում կառուցված բերդը և հետագայում նրան կից տեղակայված գյուղաքաղաքը կոչվել են Բայազետ: 1829 թվականից հետո վերանվանվել է Հին Բայազետ (ի տարբերություն Նոր Բայազետի, որտեղ հիմնականում բնակություն էին հաստատել Բայազետից գաղթածները), այնուհետև նաև Դողու Բայազիդ։

Բայազետը XIX դարում և XX դարի սկզբներին հայտնվել էր ռուս-թուրքական հարաբերությունների կիզակետում։ 1828-1914 թվականների ընթացքում ռուսները Բայազետը չորս անգամ ազատագրել են թուրքական լծից: Այնուհետև այն նորից է հետ վերադարձվել Թուրքիային:

Առաջին անգամ ազատագրվել է 1828 թվականին, երբ ռուսական զորքերը, ջախջախելով թուրքական կայազորի պետ քուրդ Բահլուլ փաշայի զորքը, գրավում են քաղաքը։ Բայազետի համար մղված այդ մարտերում քաջաբար կռվել են նաև Բայազետի Մելիք-Մարտիրոսի 500 հոգուց բաղկացած հեծյալ ջոկատի զինվորները։ Սակայն Ադրիանապոլսի պայմանագրով (1829թ.) Բայազետը վերադարձվում է Թուրքիային:

Երկրորդ անգամ ազատագրվել է Արևելյան պատերազմի ժամանակ։ 1854 թվականի հուլիսի 17-ին Չինգլի լեռնանցքում (Մեծ Մասիսից հյուսիս-արևմուտք) ռուսական զորքերի երևանյան ջոկատը թուրքական 20000-ոց բանակը ջախջախելուց հետո հուլիսի 19-ին անմիջապես գրավում է Բայազետը:

Բայազետը երրորդ անգամ ազատագրվել է ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ (1877-1878թթ.): Ռուսական զորքերը չորրորդ անգամ ազատագրում են Բայազետը 1914 թվականին: Սակայն 1918թ. թուրքերն այն հետ են վերցնում` տեղահանելով կամ իսպառ բնաջնջելով այնտեղ ապրող հայ բնակչությանը:

Ներկայումս Բայազետը թուրքերով ու քրդերով բնակեցված քաղաք է, որի տնտեսության համեմատաբար զարգացած ճյուղերն են անասնապահությունը, բրդի ու կաշվի մշակումը, կարպետագործությունը, տեղական մանրածախ առևտուրը, ինչպես նաև արհեստագործությունը։